ZİHİNSEL ENGELİN NEDENLERİ **DOĞUM ÖNCESİ NEDENLER
1)Genetikle ilgili nedenler
2)Biyokimyasal hastalıklar ve beyinle ilgili problemler
3)Çevresel nedenler
**DOĞUM ANI NEDENLER
**DOĞUM SONRASI NEDENLER
1)GENETİKLE İLGİLİ NEDENLER;
Ø Hücrelerde bulunan 46 kromozomun 44’ü vücut hücrelerine 2’si ise cinsiyet hücrelerine aittir.
Ø Cinsiyet kromozomları kadında XX,erkekte XY olarak açıklanır.
Ø Vücut hürelerine ait kromozomlarla ilgili bozukluk sonucunda DOWN SENDROMU,
Ø Cinsiyet kromozomlarına ait bozukluk sonucunda KLİNELFER VE TURNER SENDROMU oluşur.
Ø Bozukluklar genellikle kalıtım yoluyla nesilden nesile geçebilir.
A)DOWN SENDROMU
Ø Kalıtsal kökenli kromozomal bir bozukluktur.
Ø Normal insanlarda bulunan 46 kromozomun 47 olması halinde veya 46 kromozomdan birinin deformasyona uğraması sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Ø Down sendromlu çocukların zekaları çok ağır zeka engelinden,çok hafif zeka engeline kadar değişebilmektedir.
Ø Bu çocuklar;çekik göz,kalın dudak,büyük dil,kısa parmak gibi fiziksel özelliklere sahiptirler. Ø Down sendromlularda,dil gelişimi yürümenin başladığı yıldan 1-2 yıl sonra gerçekleşmekte ve engelin derecesine göre hız kazanmaktadır.
Ø Bu çocuklar dil kaslarının zayıflığı nedeniyle sözcükleri ifade etmekte zorlanmaktadırlar.
Ø Bu çocuların bir çoğuna imkan verildiğinde çalışabilecek,alışveriş yapabilecek,basit cümleleri okuyabilecek derecede okuma -yazma öğrenebilmektedirler.
Ø Down sendromun 3 tipinden söz edilmektedir.
1)TRİZONOMİ;
Ø 21 Numaralı Kromozomun çift değil,üç tane olmasıdır.
Ø Yani kromozomların toplam sayısı 46 olması gerekirken 47’dir.
Ø İleri yaşta anne olmanın trizonomi 21’e bağlı olduğu düşünülmektedir.
2)MOZAİK MONGOLİZM;
Ø Bu tipte bazı hücreler normal,bazıları üç kromozom taşımaktadır.
Ø Bazı hücrelerde 46 ,bazılarında 47,bazılarında ise 48’ dir.
Ø Bu çocukların anne babalarının kromozomal açıdan normal olduğu vurgulanmaktadır.
3)TRANSLOKASYON;
Ø 21 kromozomdaki ekstra kromozom kırılarak bir diğer kromozom çiftine yapışır ve düzen bozulur.
Ø Bu çocuklar doğdukları anda fark edilebildiği gibi doğduktan sonrada fark edilebilmektedirler.
Ø Erkek çocuklarda görülür.
Ø Kromozom sayısı XXY olup 47’dir.
Ø Çocuk fazla olan X kromozomunu anne veya babadan almış olabilir.
Ø Bu çocukların boy ve bacakları ince uzun,sesleri ince ve sakalları azdır,dil gelişinde gerilik söz konusudur.
Ø Orta derecede zihinsel engelleri vardır.
Ø Psikoseksüel davranış bozuklukları görülebilir.
Ø Tedavi için;ergenlik çağında erkeklik hormonu verilmesi önerilmektedir.bu hormonun cinsiyet karakterini gelişmesini sağlar.
C)TURNER SENDROMU:
Ø Bu sendromda kromozom yapısı X0 şeklinde olup 45 kromozom vardır.
Ø Eksik olan cinsiyet kromozomlarından biri zigotta ki bölünme sırasında kaybolmuş olabilir.
Ø Bu çocuklar zekaca genellikle normale yakın özellik gösterir.
Ø Konuşma ve dil problemlerine genellikle rastlanmaz.
Ø Boyları kısa,göğüsleri yassı,yüksek damak,doğuştan kalp problemleri,gözlerde şaşılık görülür.
2)BİYOKİMYASAL HASTALIKLAR VE BEYİNLE İLGİLİ PROBLEMLER
1)GALAKTOSEMİA;
Ø Süt şekeri olan laktozun bileşiminde bulunan glaktosun glikoza çevrilmemesi sonucu,dokularda toksit etki göstermesi ile ortaya çıkmaktadır.
Ø Erken tanı önemlidir.
Ø Bebek doğduğunda normaldir.
Ø İlk ay içinde iştah azalır,gelişme geriler ve karaciğer büyür.
Ø Tedavi;süt ve sütten yapılan yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
Ø Bir metabolizma bozukluğudur.
Ø Fenilalanin fazla üretimi sonucu oluşmaktadır.
Ø Vücutta biriken,dışarıya atılmayan fenilasit beyinde birikir ve beyin gelişimini olumsuz yönde etkiler.
Ø Bu çocuklar sarı saç,mavi göz,kurk dil özellikleri sayılabilir.
Ø İlk aylardan,topuktan alınan kan ile bu hastalığın teşhisi mümkündür.
3)HİDROSEFALİ;
Ø Beyin zarı ile kafatası arasında serebro spinal denen sıvının fazlaca birikmesi durumudur.
Ø Erken müdahale yapılırsa beyin içindeki sıvı bir boru yardımıyla ana damarlara bağlanır ve vücut tarafından emilir.Bu durumda zihinsel engellilik tehlikesi ortadan kalkmaktadır.
4)MİKROSEFALİ;
Ø Kafatasının normalden küçük olma durumudur.
Ø Mikrosefali ‘de beyin gelişmesini olumsuz yönde etkilemektedir ve çocukta zihinsel engele neden olmaktadır.
Ø Nedeni bilinmemekle birlikte kalıtımın etkili olduğu savunulmaktadır.
Ø Genelde altı ayda kapanan bıngıldakların erken kapanması sonucunda oluşmaktadır.
3)ÇEVRESEL NEDENLER;
Ø Çocuğun zihinsel engelli olmasına neden olabilmektedir.
Ø Annenin hamilelik yaşı,kan uyuşmazlığı,çoğul gebelik çocuğun gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.
Ø Alkol sigara ve uyuşturucu maddeler,kimyasal ilaçlar hamilelikte bebekte toksit etkilere yol açmaktadır.
Ø Damara ait bozukluklar,annede kanama,travmalar,doğum öncesinde beyin kanamasına neden olabilir.
Ø Bunların yanı sıra annenin hamilelikte geçirdiği kızamıkçık,frengi,toksoplazma,tüberküloz,ve ateşli hastalıklar zihinsel engele neden olan doğum öncesi çevresel nedenlerdir.
Ø Doğum travmaları,doğumda çocuk geliş pozisyonu,uzun süren zor doğumlar,vakum gibi araçların yanlış kullanımı,
Ø Bebeğin doğum kanalında uzun süre kalması nedeniyle bebeğin beynine yeterince oksijen gitmemesi,
Ø Plesenta ya ait anomiler kordon dolanması erken doğum ve geç doğum gibi gebelik süresinden sapmalar zihinsel engele neden olabilmektedir.
DOĞUM SONRASI NEDENLER
Ø Doğum öncesi ve doğum anında herhangi bir sorunla karşılaşmamasına rağmen doğum sonrası dönemde çeşitli enfeksiyonlar,hastalıklar kazalar,zehirlenmeler,beslenme bozuklukları ve olumsuz çevre koşulları nedeniyle zihinsel engeller durumu görülebilmektedir.
Ø Erken doğan bebeklerde menenjit,zatürre,gibi ağır enfeksiyonların görülme oranı yüksektir.
Ø Trafik kazaları,çarpma ve düşmelerle meydana gelen kafa travmaları,dolaşım sistemi bozuklukları beyinde zedelenmelere yol açabilmektedir.
Ø Ayrıca bakteri,virüs,parazit ve mantara bağlı sinir sistemi hastalıkları da beyin fonksiyonlarını olumsuz yönde etkilemektedir ve zihinsel engele neden olmaktadır.
Ø Doğum sırasında görülen zatürre,bronşit,astım,yabancı cisim yutma,göğüs çarpmaları,oksijen yetmezliğine neden olabilmektedir.
Ø Kızamık,boğmaca gibi hastalıklar ile kuduz ve çiçek aşılarından sonra beyin fonksiyonlarında zedelenme görülebilmektedir.
Ø Çocuğun zihinsel becerileri yeterli ve yaşıtlarına uygun olsa bile,
Ø yetersiz beslenme ev ortamının uygun olmaması,
Ø uyarıcı eksikliği,
Ø oynaması ve çevreyi keşfetmesi için çocuğa gerekli fırsatların sağlanmaması,
Ø anne çocuk arası ilişkilerde yoksunluk yada sınırlılıklar gibi sosyal kültürel geri kalmışlık çocuğun hafif derecede zihinsel engelli olmasına neden olmaktadır.